اسطوره همچون نظام نشانه شناسی (بازخوانی اسطوره ی نقش پردازی سفال نیشابور در قرن چهارم هجری)

«اسطوره همچون نظام نشانه شناسی» برگرفته شده از مقاله ی«اسطوره امروز»، نوشته ی رولان بارت roland barthes است و ترکیب واژگانی جدیدی نیست. منظور از عنوان مذکور این است که در قالب نظام ها و اجزای نشانه شناسانه، به اسطوره شناسی بپردازیم. اسطوره در این جا معنا و مفهوم مشخصی هم دارد: اسطوره یک گفتار است و نه هر گفتاری؛ گفتاری که حاوی یک پیام و انگیزش باشد. در مبانی نظری این تحقیق، ضمن آن که زوایای اسطوره شناسی رولان بارت منعکس شده است، تلاش های اسطوره شناسانه ی دیگری نیز مانند فاصله گذاریِ برتولت برشتbertolt brecht ، اسطوره شناسی های ارنست کاسیررernst cassirer و بالأخره اسطوره شناسی ها در آثار برخی از متفکرین مکتب فرانکفورت، به بحث و بررسی گذاشته شده است. این اسطوره شناسی ها درمجموع کمک می کنند که در هنگام بازخوانی اسطوره پردازی های گوناگون، بتوان محتوا و کارکرد جدید اسطوره ها را در هر بازه ی زمانی و مکانی شناسایی و راززدایی نمود. در نتیجه از این مبانی فکری و نظری، برای بازخوانی اسطوره پردازی ها در نقوش سفالینه های نیشابور در قرن چهارم هجری قمری/ دهم میلادی، کمک گرفته شد. این بازخوانی بیش از هرچیز نیازمند بررسی اوضاع سیاسی، مذهبی و اجتماعی در محدوده ی زمانی و مکانی مورد نظر است. در این مباحث به تحلیل اوضاع سامانیان در قرن چهارم اشاره شده است. همچنین در قسمت عقاید مذهبی، آثار و تبعات بعضی از عقاید تشیع و به ویژه عقاید اسماعیلیان و فرقه های موسوم به «زنادقه»، در اوضاع اجتماعی و سیاسی این دوره مورد ارزیابی قرار گرفته است. شرح و تفسیر باورهای متافیزیکی این دوران مانند پیشگوئی های نجومی، قسمت دیگری از این مطالعات را به خود اختصاص داده است. در پایان ابتدا جمع بندی مختصری از این دامنه ی گسترده از اصول فکری، سیاسی و مذهبی ارائه گردیده است. سپس با توجه به این نتایج، نقشمایه ها و اجزای بصری- مانند نقوش انسانی، حیوانی و خوشنویسی- در دو ظرف سفالین از نیشابور و از قرن چهارم هجری قمری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.